“Ik heb het verhaal nu twaalf of dertien keer doorgelezen, dus ik denk dat ik het nu wel zonder al te veel emoties kan vertellen.” Kleinzoon Frank van de Haarlemse verzetsstrijder Jacob Jan Hamelink gaat vandaag in de voormalige woning van zijn opa dat verhaal tijdens de Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet delen met belangstellenden. In Haarlem worden vijftien van dergelijke verhalen vertelt op dertien locaties.
Jacob Jan Hamelink woonde ten tijde van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog met zijn vrouw Cor en twee kinderen boven de bakkerij aan de Slachthuisstraat 1b in Haarlem-Oost. Hij is actief in het verzet, brengt verzetsbladen rond en roept collega’s bij de Haarlemse werkplaats van de Spoorwegen op om mee te doen aan de Februaristaking en vraagt machinisten om geen treinen met Joden naar Westerbork te rijden.
Al vroeg in de oorlog krijgen de Duitsers hem in het vizier en moet Jacob Jan zijn gezin in Haarlem achterlaten. Dat heeft zijn kleinzoon Frank het meest aangegrepen nu hij zijn verhaal zo goed en kwaad als het kan compleet probeert te krijgen. “Dat hij zijn gezin gedwongen moest verlaten en van onderduik naar onderduik moest vluchten, omdat ze op hem gingen jagen.”
“Mijn opa was voor de oorlog al erg bezig met arbeiders en onderdrukte partijen”, vertelt Frank op de vooravond van 4 mei. Hij schetst een tafel vol met papieren, want hij is sinds hem gevraagd is het verhaal van Jacob Jan te vertellen, er vol in gedoken. “Het verhaal begint nu vorm te krijgen. Er waren nog veel hiaten. Mensen uit die periode praten er niet over. Maar nu door de oorlog in Oekraïne gaan ze terug denken aan hoe het ook alweer was in die tijd.”
Slachthuisstraat 1B-rood
De informatie die hij nu krijgt van mensen die Jacob Jan kenden, zijn van onschatbare waarde voor hem en zijn kinderen. “Het gaat nu een mooi document worden.” Vorige week is hij met zijn vrouw voor het eerst in het huis aan de Slachthuisstraat geweest. “Er hebben wel vijf of zes nieuwe bewoners sinds de oorlog in gewoond, dus veel authentieke dingen zijn aangetast. Maar toch kon ik het me goed voorstellen hoe het daar is geweest.”
Dan ziet hij voor zich hoe zijn oma Cor en zijn vader en zijn tante achterbleven, toen opa Jacob Jan op de vlucht sloeg. Hoe Cor toch nog Joden liet onderduiken en de kinderen illegale kranten bleven rondbrengen. En hoe zijn oma ook opgepakt werd met zes Joodse onderduikers en naar Ravensbrück gedeporteerd werd. Oma Cor en haar kinderen overleefden de oorlog. Opa Jacob Jan niet.
Bij een verzetsbijeenkomst in Rotterdam die verraden werd, gooide volgens een overlevering de idealistische verzetsstrijder Jacob Jan Hamelink een stoel naar de agenten en ‘liep hij tegen een kogel aan’, zoals Frank het omschrijft. “Ik vind het vooral bewonderenswaardig dat je dat over kan hebben voor je idealen.”
Frank Hamelink vertelt vandaag het verhaal van zijn opa, oma en zijn vader en tante in het Huis van Verzet aan de Slachthuisstraat 1B-rood om 11.00 en om 15.00 uur. Op twaalf andere locaties worden soortgelijke verhalen vertelt over verzetsstrijders en joodse inwoners van Haarlem. De locaties van Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet zijn te vinden op de website van Joods Cultureel Kwartier.