Woensdag opent het Museum van de Geest, het Dolhuys in Haarlem, na maandenlange renovatie eindelijk weer haar deuren. Maandag kreeg Haarlem105 al een sneak peak van het nieuwe museum en daar spraken wij ook met de trotse directeur Hans Looijen: “Het museum moet niet alleen mensen inspireren, maar zet ook aan tot actie.”
Het museum bestaat sinds 2012, maar de historie van het rijksmonument gaat wel 700 jaar terug. Het begon als leprahuis in 1319, in 1559 diende het gebouw als gekkenhuis voor de krankzinnigen. Het is zelfs een tijdje een weeshuis geweest, voordat het een museum werd. “Het is dus een heel oud pand”, vertelt Looijen.
Knaagkever
Dit pand was hard toe aan restauratie. “De bonte knaagkever had hier huisgehouden en daardoor was het draagvermogen aangetast. We hebben dat aangegrepen om tegelijkertijd een aantal functies van het museum te verbeteren. Verlaan en Bouwstra architecten hebben een nieuw concept bedacht. Een soort binnenstraat waardoor je de verschillende bouwdelen beter ziet en tegelijkertijd het bezoek welkom heet. Hierdoor kunnen we meer en betere educatieve rondleidingen starten. We hebben ook meer ruimte voor busontvangsten, voor instellingen die we ondersteunen en bedrijven.”
Ook het museum heeft in haar bestaansjaren een transitie doorgemaakt. Het begon als museum van de psychiatrie en in 2014 trok de organisatie het breder en gaat het over de geest. “Ja, die geest wat is dat? We weten allemaal dat je voor je lijf moet zorgen, maar hoe doe je dat nou voor je geest en wat is die geest? Daarvoor zijn we op onszelf aangewezen.”
Routing
Om dit duidelijk te maken, is er een nieuwe museale routing in samenwerking met vormgeversbureau Kossmanndejong gemaakt. “Dat gaat eigenlijk over drie dingen; 700 jaar zorg voor de geest. Eén, Hoe hebben we dat gedaan? Hoe doen we dat nu en hoe zou dat er morgen uitzien. Twee gaat over het denken over de geest. Waar zit dat ding en wat kan je er mee? Hoe kan het dat sommige mensen allemaal problemen hebben. Zelfs bij eeneiige problemen heeft de een het wel en de ander dat niet, dat snappen we eigenlijk niet. Dat is een ongrijpbaar fenomeen, dus daar gaan we op zoek naar. Drie gaat over de verbeelding van de geest. We staan hier tussen de beelden van Marc Quinn. Soms kan de kunst het beter uitdrukken dan woorden voor hoe het met ons gaat of wat die geest is. Dat is een zoektocht die de bezoeker meemaakt. Op zoek naar de eigen geest en die van een ander.”
Dat is ook waar Looijen het meest van onder de indruk is, vertelt hij. “Dat komt omdat de beelden van Quinn over de kunstenaar zelf gaan. Dit zijn afgieten van zijn eigen lijf en zijn worsteling met middelenafhankelijkheid, in zijn geval alcohol. Het kunstwerk, Emotional Detox, demonstreert de stadia die hij doormaakt om zijn alcoholverslaving te verslaan. In de beelden zie je dat het hem naar de keel grijpt, hij is verwrongen, het lijf valt uit elkaar, het schuurt. Het is iets dat heel veel voorkomt, maar wat niet veel besproken wordt. Zeker niet als het autobiografisch is en dat vind ikzelf heel indrukwekkend.”
Actie
Het museum wil niet alleen mensen inspireren, maar het moet ook aanzetten tot actie. Aan het einde van de tour komt de bezoeker bij de universele verklaring van de geest. “Hierin vragen we aan bezoekers om zich te verbinden met een aantal goede voornemens. Om met een open blik zonder vooroordelen naar de ander te kijken, om niet te stigmatiseren en om je in te spannen voor een stuk begrip en acceptatie. Dat is een heel belangrijk onderdeel.”
Het museum heeft twee locaties: Amsterdam en Haarlem. De hoofdlocatie, het Dolhuys, staat in Haarlem. Volgens Looijen is er genoeg te beleven. Zo is er een kinderroute ingesproken door rapper Willem de Bruin van de Opposites. Wanneer de bezoeker met de tour start, begin je in de Resonance room van Nick Verstand. Dat is een donkere ruimte die de zintuigen tot rust maant en in contact brengt met de emoties. Wanneer de bezoeker de weg vervolgt doorloopt diegene de rode draad van mentale diversiteit en geestelijke gezondheid. Het begint bij Wat is de Geest, Wie ben ik, vervolgens begeeft diegene zich in de ‘Sociale relaties’ naar de ‘Onbekende mensen’ waar ‘het labelen begint’, vertelt een medewerker.
In deze ruimte staat een oude motor bepakt en bezakt met het hebben en houden van een oude Amsterdamse zwerver. Vervolgens kom je in de ruimte ‘ wie verzorgt mijn geest’. Daar zie je de middelen die in vroegere tijden gebruikt werden, zoals een dwangstoel uit de negentiende eeuw of een gestichtsjas. De bezoeker eindigt bij de verklaring van de geest. De directeur besluit: “Onze missie is geslaagd als iedereen naar huis gaat met een open geest en oprechte nieuwsgierigheid naar de ander.”
Er is ook filmpje van het bezoek van Haarlem105 aan het Museum van de Geest gemaakt. Met beelden van het museum en het gesprek met de directeur.