Hofstede Huis ter Spijt <1630 – 1923
Foto Noord Hollands Archief
Plaatsnaamkunde is de wetenschap die plaatsnamen opspoort en verklaart. Met een straatnaam worden straten, wegen, lanen en dergelijke aangeduid. Maar een straatnaam dient ook ter oriëntatie en voor het vormen van een adres. Haarlem105 gaat op zoek naar de historie en het verhaal achter straatnamen in Zuid-Kennemerland.
Open Street Map
Ter Spijtstraat
De Ter Spijtstraat ligt tussen de Kleverlaan en de Hogerwoerdstraat in de Haarlemse Kweektuinbuurt in de wijk Ter Kleefkwartier. Het is de scheidingsweg tussen de Haarlemmerkweektuin en de Gemeentelijke begraafplaats Kleverlaan. De Ter Spijtstraat is vernoemd naar de kapitale hofstede Huis ter Spijt die heeft gestaan aan de zuidkant van de Kleverlaan.
De straat is aangelegd op het begin van het voormalige Santpoortervoetpad dat liep van Haarlem naar Santpoort en begon tegenover het Huis ter Spijt.
Huis ter Spijt
Halverwege de zeventiende eeuw is Huis ter Spijt een buitenplaats met een kaatsbaan en boomgaarden gelegen aan de Kleverlaan. De Kleverlaan is een al eeuwen oude oost-westverbinding die loopt over de strandvlakte van Haarlem naar Bloemendaal. Enige tijd is er in het Huis ter Spijt ook een touwslagerij gevestigd waar op ambachtelijke wijze touw werd gedraaid. Later is er een herberg in gevestigd en heeft de herbergier weilanden tussen de Alkmaarsche Straatweg, nu Schoterweg, en De Delft. De hofstede ligt in de Ambachtsheerlijkheid Zuid-Akendam. Nederland is dan nog de Republiek Der Zeven Verenigde Nederlanden. De Staten van Holland worden hier vertegenwoordigd door de baljuw van Brederode. In de Franse tijd wordt het staatsbestel gecentraliseerd en het oude systeem vervangen. Nederland wordt opgedeeld in departementen, arrondissementen, kantons en gemeenten. Zuid-Akendam is dan een dorp in de gemeente ‘Schoten en gehuchten’ in het kanton Bloemendaal, het arrondissement Haarlem en het departement Zuiderzee.
Er wordt gezegd dat de naam Huis ter Spijt verwijst naar de ruïne van het Huis ter Kleef aan de overkant van de Kleverlaan. Tijdens het Beleg van Haarlem in de zestiende eeuw wordt het kasteel Huis ter Kleef door de Spanjaarden bezet. Bij hun vertrek blazen zij het kasteel op. Het is nooit meer herbouwd en de ruïne staat er nog steeds. De naam Huis ter Spijt zou uitdrukking geven aan het spijtgevoel van het verlies van het statige kasteel van de familie Brederode.
Aan het einde van de negentiende eeuw wordt de grens tussen de gemeenten Schoten en Haarlem ten westen van de Schoterweg naar het noorden opgeschoven. Daardoor komt Huis ter Spijt in Haarlem te liggen. In diezelfde periode heeft de Minister van Oorlog zijn oog laten vallen op de weilanden aan de Kleverlaan voor de bouw van een nieuwe kazerne voor de Cavalerie. De oude kazerne aan de Koudenhorn in Haarlem is uit zijn jasje geroeid. De nieuwe kazerne voor het Depot Eskadron en het vijfde Eskadron van het tweede Regiment Huzaren biedt ruimte aan een kazerne, paardenstallen, officierswoningen en gebouwen. Met de bouw van de monumentale Ripperdakazerne verliest Huis ter Spijt veel van zijn grond.
Als Anthony Fokker in zijn geboortestad Haarlem een vliegdemonstratie geeft, komt het Huis ter Spijt nog even in het nieuws door de aangekondigde vliegdemonstraties op het feestterrein achter het Huis ter Spijt aan de Kleverlaan. Zijn beroemde rondje rond de kerk begon Fokker met het opstijgen vanaf een weiland aan de Kleverlaan.
Begin twintigste eeuw wordt de hofstede Huis ter Spijt afgebroken en verschijnen op het overgebleven land woningen van de Ripperdabuurt en Kleverpark-Noord.
Gebiedsvisie Kleverlaanzone
Als uitwerking van de gemeentelijke Gebiedsvisie Kleverlaanzone wordt de Ter Spijtstraat autoluw gemaakt. De volgende stap in de uitwerking is het autovrij maken van de Ter Spijtstraat zonder parkeervoorzieningen en groen ingericht. Daarmee wordt de ‘groen’ relatie tussen de Stadskweektuin en het begraafpark versterkt. De Ter Spijtstraat wordt dan als een rustige laan ingebed in water en groen.